عفونت‌های واژینال: علل، علائم و درمان‌ها

مدت زمان تقریبی مطالعه: 10 دقیقه

مقدمه‌ای بر عفونت‌های واژینال

عفونت‌های واژینال، که به عنوان واژینیت نیز شناخته می‌شوند، شرایطی هستند که باعث التهاب واژن شده و می‌توانند منجر به علائمی مانند ترشحات غیرعادی، خارش، سوزش و درد شوند. این عفونت‌ها در میان زنان بسیار شایع هستند و تحقیقات نشان می‌دهد که اکثر زنان در طول زندگی خود حداقل یک بار دچار نوعی واژینیت می‌شوند (WebMD). این شرایط می‌توانند توسط عوامل مختلفی از جمله باکتری‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها یا حتی تغییرات هورمونی و محرک‌های شیمیایی ایجاد شوند. برخی از عفونت‌ها، مانند تریکومونیازیس، از طریق تماس جنسی منتقل می‌شوند، در حالی که برخی دیگر، مانند باکتریال واژینوز (BV) و کاندیدیازیس ولولوواژینال (VVC)، ممکن است به دلایل غیرجنسی رخ دهند. شناخت این عفونت‌ها و درمان به موقع آن‌ها برای جلوگیری از عوارض احتمالی مانند افزایش خطر ابتلا به عفونت‌های منتقله از راه جنسی یا مشکلات بارداری حیاتی است. این مقاله با هدف ارائه اطلاعات جامع و قابل فهم برای عموم، بر اساس منابع معتبر مانند WebMD و دستورالعمل‌های CDC 2021، تهیه شده است.

انواع عفونت‌های واژینال

عفونت‌های واژینال انواع مختلفی دارند که هر کدام علل، علائم و درمان‌های خاص خود را دارند. در ادامه، به سه نوع اصلی و شایع این عفونت‌ها و برخی دیگر از انواع کمتر شایع پرداخته می‌شود.

باکتریال واژینوز (BV)

تعریف و علل: باکتریال واژینوز شایع‌ترین نوع واژینیت است که به دلیل عدم تعادل در باکتری‌های طبیعی واژن رخ می‌دهد، به‌ویژه زمانی که باکتری‌هایی مانند Gardnerella vaginalis بیش از حد رشد می‌کنند (WebMD). اگرچه علت دقیق آن مشخص نیست، اما عواملی مانند فعالیت جنسی با شرکای متعدد، دوشینگ (شستشوی داخل واژن) و عدم استفاده از کاندوم با افزایش خطر BV مرتبط هستند. برخلاف تصور عمومی، BV لزوماً یک عفونت منتقله از راه جنسی نیست، اما رفتارهای جنسی می‌توانند خطر آن را افزایش دهند.

علائم: زنان مبتلا به BV اغلب ترشحات نازک، سفید یا خاکستری با بوی ماهی‌مانند، به‌ویژه پس از مقاربت، تجربه می‌کنند. خارش یا سوزش نیز ممکن است رخ دهد، اما بسیاری از زنان بدون علامت هستند.

تشخیص: تشخیص معمولاً با استفاده از معیارهای Amsel انجام می‌شود که شامل بررسی حداقل سه مورد از موارد زیر است: ترشحات همگن، pH واژن بالاتر از 4.5، وجود سلول‌های سرنخی در بررسی میکروسکوپی و بوی ماهی‌مانند با افزودن KOH. روش‌های دیگر شامل امتیاز Nugent (بر اساس رنگ‌آمیزی گرم) و تست‌های نقطه مراقبت (POC) مانند Osom BV Blue است (CDC Guidelines).

درمان: درمان‌های توصیه‌شده شامل مترونیدازول 500 میلی‌گرم خوراکی دو بار در روز به مدت 7 روز، ژل مترونیدازول 0.75٪ داخل واژنی روزانه به مدت 5 روز یا کرم کلیندامایسین 2٪ داخل واژنی هنگام خواب به مدت 7 روز است. درمان‌های جایگزین شامل کلیندامایسین 300 میلی‌گرم خوراکی دو بار در روز به مدت 7 روز یا سک‌نیدازول 2 گرم خوراکی تک‌دوز است.

ملاحظات خاص: در زنان باردار، BV می‌تواند خطر زایمان زودرس را افزایش دهد، بنابراین درمان در صورت وجود علائم توصیه می‌شود. درمان شریک جنسی معمولاً لازم نیست، اما در زنان همجنس‌گرا، بررسی شریک ممکن است مفید باشد.

کاندیدیازیس ولولوواژینال (VVC)

تعریف و علل: VVC، که به عنوان عفونت مخمری شناخته می‌شود، به دلیل رشد بیش از حد قارچ‌های Candida، به‌ویژه Candida albicans، ایجاد می‌شود. عواملی مانند مصرف آنتی‌بیوتیک، تغییرات هورمونی (مانند بارداری یا مصرف قرص‌های ضدبارداری)، دیابت کنترل‌نشده و ضعف سیستم ایمنی می‌توانند خطر VVC را افزایش دهند (WebMD).

علائم: علائم شامل ترشحات غلیظ، سفید و شبیه پنیر کاتیج، خارش شدید، قرمزی و تورم ولور و سوزش هنگام ادرار یا مقاربت است. برخی زنان ممکن است علائم خفیفی داشته باشند.

تشخیص: تشخیص معمولاً با بررسی میکروسکوپی ترشحات واژن برای شناسایی هیف‌ها یا بلاستوسپورهای قارچی انجام می‌شود. در موارد پیچیده، کشت قارچی ممکن است لازم باشد. pH واژن در VVC معمولاً طبیعی (کمتر از 4.5) است.

درمان: برای VVC بدون عارضه، درمان‌های بدون نسخه مانند کرم‌های کلوتریمازول یا میکونازول یا فلوکونازول 150 میلی‌گرم خوراکی تک‌دوز توصیه می‌شود. برای VVC پیچیده (مانند عفونت‌های مکرر یا شدید)، درمان طولانی‌تر (7-14 روز درمان موضعی یا دوزهای متعدد فلوکونازول) ممکن است لازم باشد (CDC Guidelines).

ملاحظات خاص: در زنان باردار، درمان‌های موضعی آزول به جای فلوکونازول خوراکی ترجیح داده می‌شود به دلیل نگرانی‌های احتمالی در مورد نقایص مادرزادی. درمان شریک جنسی معمولاً لازم نیست مگر اینکه علائم مشابهی داشته باشد.

تریکومونیازیس

تعریف و علل: تریکومونیازیس یک عفونت منتقله از راه جنسی است که توسط انگل Trichomonas vaginalis ایجاد می‌شود. این عفونت از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود و می‌تواند خطر ابتلا به سایر عفونت‌های منتقله از راه جنسی را افزایش دهد (WebMD).

علائم: علائم شامل ترشحات کف‌آلود، زرد-سبز با بوی قوی، خارش، سوزش و ناراحتی هنگام مقاربت یا ادرار است. بسیاری از زنان ممکن است بدون علامت باشند.

تشخیص: تشخیص با بررسی میکروسکوپی ترشحات برای شناسایی تریکومونادهای متحرک یا با استفاده از تست‌های تقویت اسید نوکلئیک (NAAT) که حساسیت و ویژگی بالایی (88-97٪ و 98-99٪) دارند، انجام می‌شود.

درمان: درمان توصیه‌شده مترونیدازول 500 میلی‌گرم خوراکی دو بار در روز به مدت 7 روز است. تینیدازول 2 گرم خوراکی تک‌دوز یک جایگزین است. درمان همزمان شریک جنسی برای جلوگیری از عفونت مجدد ضروری است.

ملاحظات خاص: در بارداری، مترونیدازول در تمام مراحل قابل استفاده است، اما دوزهای بالا باید اجتناب شود. آزمایش مجدد 3 ماه پس از درمان توصیه می‌شود به دلیل خطر عفونت مجدد.

سایر عفونت‌های واژینال

·       واژینیت آئروبیک (AV): ناشی از باکتری‌های هوازی مانند Streptococcus یا Staphylococcus، با ترشحات چرکی و التهاب مشخص می‌شود. درمان ممکن است شامل کلیندامایسین یا موکسی‌فلوکساسین باشد.

·       واژینیت آتروفیک: در زنان یائسه به دلیل کاهش استروژن رخ می‌دهد و باعث خشکی و نازک شدن پوست واژن می‌شود. درمان شامل استروژن موضعی است (WebMD).

·       واژینیت غیرعفونی: ناشی از محرک‌های شیمیایی مانند صابون‌ها، عطرها یا مواد شوینده است. درمان شامل حذف عامل محرک است.

علائم عفونت‌های واژینال

علائم عفونت‌های واژینال بسته به نوع عفونت متفاوت است، اما شایع‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است:

·       ترشحات غیرعادی: تغییر در رنگ، قوام یا مقدار ترشحات (مانند خاکستری در BV، سفید و غلیظ در VVC، یا زرد-سبز در تریکومونیازیس).

·       خارش و سوزش: به‌ویژه در VVC شدید است.

·       بو: بوی ماهی‌مانند در BV یا بوی قوی در تریکومونیازیس.

·       درد یا ناراحتی: هنگام ادرار یا مقاربت.

·       برخی زنان ممکن است بدون علامت باشند، که اهمیت معاینات منظم را برجسته می‌کند. اگر علائم بیش از چند روز ادامه یابد یا شدید باشد، مراجعه به پزشک ضروری است (WebMD).

تشخیص عفونت‌های واژینال

تشخیص دقیق برای درمان موثر حیاتی است، زیرا علائم عفونت‌های مختلف می‌توانند مشابه باشند. فرآیند تشخیص شامل موارد زیر است:

·       تاریخچه پزشکی و معاینه: پزشک درباره علائم، تاریخچه جنسی، عادات بهداشتی و درمان‌های قبلی سوال می‌کند و معاینه لگنی انجام می‌دهد.

·       آزمایش‌های آزمایشگاهی:

o      تست pH: pH بالاتر از 4.5 ممکن است BV یا تریکومونیازیس را نشان دهد، در حالی که pH طبیعی معمولاً با VVC مرتبط است.

o      بررسی میکروسکوپی: برای شناسایی سلول‌های سرنخی (BV)، هیف‌های قارچی (VVC) یا تریکومونادهای متحرک (تریکومونیازیس).

o      کشت یا NAAT: برای تائید تشخیص در موارد پیچیده یا مکرر.

·       توصیه‌ها: زنان باید 24-48 ساعت قبل از معاینه از دوشینگ یا رابطه جنسی خودداری کنند تا نتایج آزمایش دقیق باشد (WebMD).

گزینه‌های درمانی برای عفونت‌های واژینال

درمان به نوع عفونت بستگی دارد و باید دوره کامل آن تکمیل شود تا از عود جلوگیری شود. در زیر درمان‌های اصلی برای هر نوع عفونت آورده شده است:

·       ملاحظات: برای تریکومونیازیس، درمان شریک جنسی ضروری است. در صورت عدم بهبود علائم، تشخیص باید بازنگری شود و ممکن است شرایط دیگری مانند واژینیت آتروفیک یا وليودینیا در نظر گرفته شود (CDC Guidelines).

·       عوارض جانبی: برخی بیماران ممکن است سوزش واژن یا حالت تهوع را تجربه کنند، به‌ویژه با مترونیدازول یا کرم‌های موضعی.

پیشگیری از عفونت‌های واژینال

پیشگیری از عفونت‌های واژینال شامل تغییراتی در سبک زندگی و عادات بهداشتی است:

·       بهداشت: واژن را تمیز و خشک نگه دارید، از صابون‌های معطر یا اسپری‌های واژنی اجتناب کنید.

·       اجتناب از دوشینگ: دوشینگ می‌تواند باکتری‌های سالم را از بین ببرد و خطر عفونت را افزایش دهد (WebMD).

·       لباس مناسب: از لباس‌های نخی و گشاد استفاده کنید و از لباس‌های تنگ و مرطوب اجتناب کنید.

·       جلوگیری از STIs: استفاده از کاندوم خطر تریکومونیازیس و سایر عفونت‌های منتقله از راه جنسی را کاهش می‌دهد (WebMD).

·       پروبیوتیک‌ها: مصرف ماست با کشت‌های فعال یا مکمل‌های پروبیوتیک ممکن است به حفظ تعادل باکتری‌های واژن کمک کند، اگرچه شواهد قطعی نیست.

·       معاینات منظم: معاینات سالانه زنان و پاپ اسمیر در صورت توصیه می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات کمک کند (WebMD).

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

اگر علائم واژینیت بیش از چند روز ادامه یابد، شدید باشد یا با تب، درد لگنی یا خونریزی غیرعادی همراه باشد، فوراً به پزشک مراجعه کنید. خوددرمانی با داروهای بدون نسخه ممکن است در صورت تشخیص نادرست بی‌اثر یا مضر باشد. زنان باردار باید به‌ویژه محتاط باشند، زیرا برخی عفونت‌ها مانند BV می‌توانند خطر زایمان زودرس را افزایش دهند.

نتیجه‌گیری

عفونت‌های واژینال شرایط شایعی هستند که با تشخیص و درمان مناسب قابل مدیریت هستند. باکتریال واژینوز، کاندیدیازیس ولولوواژینال و تریکومونیازیس شایع‌ترین انواع هستند که هر کدام علائم و درمان‌های خاص خود را دارند. رعایت بهداشت، اجتناب از محرک‌ها و جستجوی مراقبت‌های پزشکی به موقع می‌تواند به پیشگیری و مدیریت این عفونت‌ها کمک کند. برای اطلاعات دقیق‌تر یا در صورت بروز علائم، با یک متخصص زنان مشورت کنید تا از سلامت واژن خود اطمینان حاصل کنید.

منابع

اطلاعات این مقاله از منابع معتبر زیر استخراج شده است:

·       WebMD: Vaginitis (Vaginal Infections)

·       CDC: Sexually Transmitted Infections Treatment Guidelines, 2021